ICT Architects | Thuis in Enterprise IT Architectuur

BLOG

Vijf tips voor het samenstellen van heldere en consistente architectuurmodellen

Datum: 04 Mar 2014
Auteur: Paul Goes

De afgelopen tijd heb ik me verdiept in de mogelijkheden van 3D modelleren. De aanleiding was het maken van een driedimensionale praatplaat voor de verbouwing van onze zolderverdieping, waarmee we onze ideeën helder konden overbrengen op de aannemer. De mogelijkheden van 3D modellering hebben me inmiddels enthousiast gemaakt en ik ben van mening dat dit ook toegepast kan worden binnen ons vakgebied van enterprise IT architectuur. Om ervaring op te doen met 3D-modelleren heb ik een onmogelijke constructie gemaakt.

Het model zette me echter aan het denken t.a.v. architectuurmodelleren in algemene zin. Een model is een abstracte weergave van (een deel van) de werkelijkheid. Maar een model kan blijkbaar ook zodanig geconstrueerd worden, dat het een onjuiste weergave van de werkelijkheid geeft. In dit geval is dat bewust gedaan, maar het kan ook onbewust gebeuren en tot onjuiste interpretatie van het model leiden. En dat is wel het laatste wat je als architect wil.

Om de architect te helpen bij het opstellen van heldere en consistente modellen, heb ik de onderstaande tips:

Stem het model af op de stakeholders:
Een model heeft een duidelijke communicatiedoelstelling. Het legt een idee, oplossing, toekomstige situatie, enz, vast zodat deze met anderen gedeeld kan worden. Het is dan ook uitermate belangrijk dat het model begrijpbaar is voor de betrokkenen voor wie het bedoeld is. Dit geldt zowel voor de inhoud als de vorm van het model. In een model dat bedoeld is voor het management, moeten technische details vermeden worden (inhoud) en voor een infrastructuurmodel kan doorgaans beter geen gebruik gemaakt worden van een houtskoolschets (vorm). In de Archimate standaard wordt hier aandacht aan besteed. Bij elk standaard viewpoint wordt een classificatie (ontwerpen, beslissen, informeren) en een abstractieniveau (overzicht, samenhang, detail) gegeven aan de hand waarvan de keuze voor views gemaakt kan worden. Maar dat is beperkt tot de Archimate views. Er zullen ongetwijfeld betrokkenen zijn die geen kennis van Archimate hebben, die je dan ook niet met Archimate modellen kan/moet bedienen. Het is aan te raden om een dergelijke classificatie breder te definieren en uit te breiden naar alle architectuurmodellen/views die binnen de organisatie gehanteerd worden. Vervolgens kan bij het opstellen van een stakeholderanalyse voor elke stakeholder(groep) aangegeven worden, welke modellen/views geschikt zijn.

Zorg voor onderlinge ankerpunten tussen views:
Bij het modelleren wordt vaak een holistische benadering gekozen waarbij een model vanuit verschillende viewpoints uitgewerkt wordt. Het is daarbij van belang dat de verschillende views die uitgewerkt worden, op elkaar aansluiten. Denk bijvoorbeeld aan een architectuurtekening uit de fysieke bouwwereld, waarbij het verband tussen een plattegrond, zijaanzicht en vooraanzicht (waar passen ze aan elkaar?) belangrijk is om een helder beeld te vormen van het uiteindelijke ontwerp. Binnen de enterprise IT architectuur is het ook belangrijk om de verschillende views onderling te verankeren. De ankerpunten zijn bij voorkeur modelelementen die in verschillende views gemeenschappelijk voor komen. Denk binnen Archimate bijvoorbeeld aan een Applicatie Service die in een Business Process view en een Application Behavior view weergegeven wordt. Het wordt veel eenvoudiger om deze views met elkaar te verbinden als de gemeenschappelijke elementen in beide views te herkennen zijn. Het helpt hierbij om de gemeenschappelijke elementen in de verschillende views op dezelfde manier weer te geven (zelfde vorm, zelfde symbool, zelfde kleur, zelfde naam).

Zorg voor een heldere compositie van het model:
De leesbaarheid van een model/view wordt grotendeels bepaald door de compositie (plaatsing, rangschikking) van de verschillende modelelementen. In de praktijk zie ik nog vaak modellen/views die inhoudelijk correct zijn, maar die door de slechte compositie van de elementen haast niet te interpreteren zijn. Een Archimate view kan bijvoorbeeld syntactisch correct zijn, maar kan door een slechte compositie aan effectiviteit inboeten. Het samenstellen van een heldere compositie is grotendeels afhankelijk van de ervaring van de architect. Het helpt om bij het opstellen van een model specifiek aandacht te besteden aan de volgende aspecten: ruimtevulling en lege stukken, gelijkvormigheid van gerelateerde elementen, horizontale en vertikale uitlijning van elementen, groepering en nesting van elementen, kleurgebruik voor weergeven attributen/kenmerken, emotionele betekenis kleuren, grootte van de elementen om belang aan te geven, rotatie van elementen, overlapping van elementen en zichtbaarheid, richting van lijnen, kruizingen van lijnen, contrastverhouding van gebruikte kleuren, scherpte van elementen om belang aan te geven, lettertype en -grootte en -kleur, plaatsing van labels, gebruik van iconen en symbolen, enz, enz.

Neem een legenda op in het model:
De leesbaarheid van een model wordt enorm verhoogd door een legenda op te nemen. Dit lijkt erg vanzelfsprekend, maar wordt lang niet altijd gedaan. Met als gevolg dat er verwarring ontstaat over de betekenis van elementen, kleuren, symbolen, iconen, enz. Uiteraard mag er uitgegaan worden van de modelkennis van degenen waarvoor het model opgesteld wordt. Bij een Archimate view mag er bijvoorbeeld van uitgegaan worden dat de Archimate elementen en relaties bekend zijn. In de Archimate standaard zijn de kleuren echter niet vastgelegd en is het verstandig om de betekenis ervan uit te leggen (onderscheid business, application, technology, onderscheid passieve structuur, gedrag, actieve structuur, aanduiden attribuutwaarden). Hetzelfde geldt voor een technische infrastructuurtekening waarbij ervan uitgegaan kan worden dat de gebruikte netwerksymbolen bekend zijn, maar dat gebruikte iconen, om bijvoorbeeld het verschil tussen fysieke en virtuele servers aan te geven, niet bekend zijn.

Ontwikkel modellen iteratief en beproef ze:
Om zeker te stellen dat de modellen op een juiste wijze geinterpreteerd worden, is er feitelijk maar één manier: toon ze al in een vroeg stadium aan proefpersonen en vraag terugkoppeling: hoe interpreteren ze het model, zijn er onduidelijkheden, missen ze nog onderdelen, enz? Het is daarbij wel belangrijk dat de proefpersonen een vergelijkbare achtergrond/kennisniveau hebben als de uiteindelijke betrokkenen waarvoor het model opgesteld wordt. Wat uiteraard ook kan is een iteratieve aanpak waarbij het model in meerdere iteratieve stappen opgesteld wordt en tussentijds ter review aan de betrokkenen aangeboden wordt. Het is aan te bevelen om bij de beproeving van de modellen ook specifiek aandacht te besteden aan de compositie door het uitvoeren van bijvoorbeeld een squint test (beoordeel de globale indeling door het model met samengeknepen ogen te bekijken) en/of een gestalt test (beoordeel hoe een model geïnterpreteerd wordt door het te houden tegen wetmatigheden t.a.v. visuele perceptie: nabijheid, overeenkomstigheid, geslotenheid, continuiteit en eenvoud).

Reageren op dit blogartikel:

Comment Form is loading comments...

<< Artikel Blog overzicht Artikel >>

Recente artikelen

16 oktober 2015
Archimate Model Exchange

25 maart 2015
Archi Canvas Templates

20 maart 2015
Wordle Cloud Vergelijking

4 maart 2014
Vijf modelleertips